Cần tôn vinh thực học

Nhìn dòng người đông nghịt viếng Văn Miếu trong những ngày đầu năm, những người đã từng xuýt xoa tự hào với truyền thống hiếu học đáng quý của dân ta ắt phải rút lại lời nhận xét này khi nghe J., một bạn Mỹ của tôi, bình phẩm.

Với một cái nhún vai kèm theo cái nheo mắt đầy hàm ý, J. bảo: “Thật chưa thấy đâu lạ như người Việt ở Văn Miếu!”.

Đắng chát, nhưng phải công nhận J. có lý. Ở đâu trên thế giới này người ta dạy cho trẻ em tôn vinh các giá trị văn hóa bằng cách khuyến khích chúng sờ mó, leo trèo, đụng chạm thoải mái vào các cổ vật vô giá là các bia tiến sĩ? Ở nơi nào khác ngoài VN người ta hồn nhiên tin rằng giấc mơ hiển đạt sẽ nhích gần một bước nếu con cái chịu khó chen chúc vào Văn Miếu, chạm tay được vào đầu rùa trong những dịp lễ tết? Ở đâu khác người ta thản nhiên cùng con trẻ “thành kính” xả tiền lẻ tung tóe nơi tôn nghiêm, như thể đang đặt cọc trước với thần linh, tiên tổ cho một sự hiển đạt ở thì tương lai?

Có bao nhiêu bậc cha mẹ răn dạy con cái mình bằng tấm gương của cụ Chu Văn An, bậc “vạn thế sư biểu” của dân tộc Việt. Người mà mấy trăm năm sau vẫn còn làm ngỡ ngàng người đọc sách bằng tấm gương tiết liệt qua thất trảm sớ đòi chém bảy gian thần, bằng sự từ chối vinh hoa khoa bảng, treo ấn từ quan về làng dạy học trong cảnh thanh bần! Cái thực học cao quý của cụ Chu Văn An há chẳng đáng ngưỡng mộ hơn mấy tấm bằng tiến sĩ hư danh hay sao?

Chẳng lạ lùng gì chuyện con trẻ chúng ta đã “nhuốm mùi khoa bảng từ chương” rất sớm. Được dạy dỗ như thế, bao nhiêu đứa trẻ theo cha mẹ vào Văn Miếu hôm nay khi lớn lên sẽ sẵn sàng luồn cúi, chạy chọt, mặc cả…để kiếm được một tấm bằng tiến sĩ, mà dư luận luôn kiêng dè về phẩm chất của thực học đằng sau nó.

Tôi biết ở một công ty dược phẩm nước ngoài nọ, có một thông lệ thế này: mỗi năm toàn thể công ty trên thế giới sẽ có một ngày hội gia đình. Hôm đó mẹ, vợ (chồng), con cái của các nhân viên sẽ được trực tiếp đến phòng thí nghiệm, nhà máy, công xưởng… để xem người thân của mình làm việc.

Ngày đó người vợ (chồng) sẽ thấy những giọt mồ hôi của chồng (vợ) mình trên dây chuyền sản xuất. Hôm ấy, trẻ thơ sẽ thấy mái đầu bạc của ông, cha, chú… của chúng nghiêng mình trên kính hiển vi, bên ống nghiệm. Chúng sẽ được thấy những thành quả lao động, trí óc hay chân tay, của người thân biến thành những dược phẩm cứu người, sinh lợi và mang lại sự sống.

Phải chăng đó là cách tôn vinh thực học mà chúng ta cần ngẫm nghĩ?

BS LÊ ĐÌNH PHƯƠNG (Bệnh viện FV)

Related Articles